Sygnet to ozdobny pierścień z herbem lub monogramem noszony głównie przez mężczyzn. Dawniej służył jako pieczęć do laku, dziś stanowi istotną część męskiej biżuterii. Głównym elementem sygnetu jest sygnetówka z herbem, wykonana z kamienia szlachetnego, obrabianego w technice intaglio.

       Współczesne kamienie herbowe to barwne odmiany chalcedonu (karneol, onyks, heliotrop, agat zielony). Chalcedon to skrytokrystaliczna odmiana kwarcu o budowanie włóknistej z radialno-promienistym przekrojem poprzecznym. To minerał pospolity w przyrodzie, składnik wielu skał, głównie chalcedonitów, jaspisów, oraz lidytów. Występuje w postaci skupień, żył, gniazd lub konkrecji, nigdy nie tworzy samodzielnych kryształów. Cechy diagnostyczne chalcedonu to przezroczystość (zwykle przeświecający), połysk (tłusty, woskowy), przełam (nierówny), twardość (6,5-7 wg skali Mohsa), gęstość (~ 2,6 g / cm3). Może przyjmować różne zabarwienie: czerwony lub brunatno-czerwony karneol, ciemnozielony z czerwonymi plamkami heliotrop, różnobarwne wstęgowane agaty i onyksy oraz inne.

       Wymienione odmiany chalcedonu były wykorzystywane powszechnie przez antycznych gliptyków do wykonania gemm – ozdób lub pieczęci, o okrągłym lub owalnym kształcie zdobionych miniaturowym reliefem. Gemmy odznaczały się precyzją wykonania i dbałością o szczegół. W późniejszym okresie chalcedon stał się popularny wśród grawerów oprawiających go w sygnetach.

       Szczególne znaczenie miały dwuwarstwowe onyksy oraz karneole, których budowa warstwowa doskonale nadawała się do wykonania herbu na sygnetówkach. W zależności od tematyki rytu i decyzji twórcy, wybierano jasne lub ciemne tło. Niejednokrotnie, jako substytuty tych kamieni, wykorzystywano naturalne bądź barwione agaty.

       Minerały znalazły zastosowanie w wykonywaniu sygnetówek, ze względu na barwę, łatwość obróbki, ale przede wszystkim wysoki połysk po wypolerowaniu i nieprzylepność do wosku. Dlatego dawne pieczęcie, tłoki pieczętne, sygnety oraz biżuteria w większości były wykonywane właśnie z tych surowców. Ponadto tłoki pieczętne często grawerowano w metalu, z którego wykonywano sam pierścień.

rys.1 herb szlachecki

       Herb to znak przyjęty za godło przez państwo, region, miasto, rodzinę lub osobę uprzywilejowaną. Początek herbów w Polsce kojarzony jest z wyprawami krzyżowymi.

       Herb szlachecki zbudowany jest z tarczy, hełmu, korony, klejnotu oraz ozdób zewnętrznych (labry, trzymacze, płaszcze, ordery, dewizy) [Rys.1]. Jako ciekawostkę można dodać, że lewa strona herbu dla osoby patrzącej na jego rysunek jest jego faktyczną prawą stroną, ponieważ w heraldyce opis herbu określa się z pozycji osoby trzymającej tarczę a nie oglądającej.

       Najważniejszy element herbu to tarcza, która nawiązuje do dawnych tarcz rycerskich. W średniowieczu tarcza służyła jako element obronny uzbrojenia rycerza na polu walki podczas turnieji rycerskich.

       W polu tarczy umieszczano godło (element graficzny), które pozwalało na rozpoznanie rycerzy, ich przynależność do grupy. Przykłady godeł to: figury uszczerbione, motywy zwierzęce, sprzęt gospodarczy, motywy ludzkie, motywy ciał niebieskich, elementy architektury, motywy roślinne, uzbrojenie.

       Kształt tarczy poprzez wieki przechodził zmiany, ponieważ z biegiem czasu tarcza traciła funkcję obronną jednocześnie zyskując rolę ozdobną. [Rys.2]

rys.2 kształty tarcz

       Barwa tarczy to tynktura: złoto i srebro (metale), czerwień, zieleń, błękit, purpura, czerń (barwy) oraz gronostaj i soból (futra). Tynkturom przypisano odpowiednie znaczenia. Złoto symbol sprawiedliwości, srebro uczciwości i czystości, czerwień uczciwości i pokory, zieleń nadziei i obfitości, błękit lojalności i sprawiedliwości, purpura władzy, czerń uczciwości i pokory [Rys 3].

rys.3  barwy tarcz

       Drugim elementem herbu jest hełm, który wspiera koronę rangową i klejnot. Jako element herbu został wprowadzony od XIV wieku. Hełm zawsze znajduje się w górnej krawędzi tarczy pionowej lub na jednym z rogów tarczy skośnej. W herbach królewskich na hełmie osadzona jest korona rangowa, w której znajduje się klejnot (powtórzenie godła).

       Kolejnym elementem herbu są labry. Ich pochodzenie sięga czasów wypraw krzyżowych. Długie marsze wymusiły na rycerstwie zabezpieczenie się przed słońcem. Pierwsze labry pochodziły od chust. Płaszcze i peleryny stanowiły funkcję ochroną tułowia a zmoczone chusty głowy. Rycerz moczył chustę i zakładał ją pod hełm. W XIV wieku labry kształtem przypominały wstęgi, wystające spod hełmu. Pod koniec XVI wieku labry zaczęły pełnić funkcję ozdoby zewnętrznej, rozmieszczone symetrycznie względem osi herbu.

rys.4 odbicie sygnetówki w laku 

Współcześnie wykonuje się sygnety z grawerem heraldycznym w dwóch wariantach: podstawowym (bez labr) oraz w wersji z labrami. Przeważnie labry mają kolor tarczy i umieszczonego na nim godła. Zewnętrzna warstwa jest w kolorze pola tarczy a wewnętrzna (podbicie) w kolorze godła.

rys.5 współczesny sygnet

       Z noszeniem sygnetów łączą się też pewne zasady. W tradycji polskiej sygnet należy nosić na lewym serdecznym palcu, natomiast w Wielkiej Brytanii na małym palcu lewej ręki. Na świecie często spotykane są sygnety z symbolami ukończonych, prestiżowych szkół, drużyn sportowych lub jednostek wojskowych. Rzadziej spotyka się męskie sygnety bez herbu i monogramu, z samym oczkiem. Sygnet używany był do prezentowania herbu, potwierdzał autentyczność i prawomocność wydanych przez właściciela aktów oraz dekretów.

       Współcześnie sygnety są biżuterią męską, obdarzającą właściciela dumą i elegancją. Coraz częściej sięgają po nie również kobiety. Jest to symbol siły i dziedzictwa.

Źródła:
1. R.Hochleitner „ Minerały, kamienie szlachetne, skały”
2. Łamek B., 2011. Zastosowanie kamieni szlachetnych i ozdobnych w gemmach
3. Heflik W., Natkaniec-Nowak L., 1996. Gemmologia czyli nauka o kamieniach szlachetnych i ozdobnych
4. Heflik W., Natkaniec-Nowak L., 2011. Gemmologia
5. http://www.pracownia.com/
6. https://pl.wikipedia.org

Anna Szewczyk